نوشته فرناز فصیحی، رونن برگمن، مارک مازتی
جلسه به قدری محرمانه بود که تنها شرکت کنندگان، تعداد انگشت شماری از مقامات ارشد دولتی و فرماندهان نظامی ایران از زمان و مکان آن مطلع بودند.
روز ۱۶ ژوئن، چهارمین روز جنگ بین ایران و اسرائیل، شورای عالی امنیت ملی ایران در پناهگاهی در عمق ۳۰ متری دامنه کوهی در غرب تهران جلسه اضطراری تشکیل دادند. چندین روز بود که سایت های نظامی، دولتی و هسته ای در سراسر ایران هدف حملات موشکی بی وقفه اسرائیل قرار داشت و فرماندهان ارشد نظامی و دانشمندان هسته ای کشور ترور شده بودند.
مقامات ایرانی، از جمله مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، روسای قوه قضائیه، وزارت اطلاعات و فرماندهان ارشد نظامی با ماشین های جداگانه در محل حاضر شدند. هیچ کدام تلفن همراه نبرده بودند زیرا می دانستند که نیروهای اطلاعاتی اسرائیل می توانند آنها را ردیابی کنند.
اما با وجود رعایت تمام جوانب احتیاط هواپیماهای اسرائیلی مدت کوتاهی پس از آغاز جلسه با شش بمب پناهگاه زیرزمینی و درهای ورودی و خروجی آن را هدف حمله قرار دادند. به طور معجزه آسایی هیچ کس در پناهگاه کشته نشد. مقامات پس از خروج از پناهگاه با اجساد تعدادی محافظان که در اثر انفجار کشته شده بودند، مواجه شدند.
این حمله دستگاه های اطلاعاتی ایران را به شدت تحت تاثیر قرار داد و توجه مقامات ایرانی را به یک خطای امنیتی ویرانگر جلب کرد: اسرائیلی ها با هک کردن تلفن های محافظانی که رهبران ایرانی را به محل ملاقات همراهی کرده و در بیرون منتظر بودند، از محل جلسه اطلاع پیدا کرده بودند.
ردیابی محافظان توسط اسرائیل پیش از این گزارش نشده بود. این تنها بخشی از تلاش گسترده تر اسرائیل برای نفوذ به حلقه های فوق محرمانه دستگاههای امنیتی و اطلاعاتی ایران بود؛ تلاشی که دو ماه است مقام های تهران را به شدت پریشان و سردرگم نموده است.
به گفته مقامات ایرانی و اسرائیلی، استفاده بی مهابا ماموران امنیتی ایرانی از تلفن های همراه در طول چندین سال، از جمله انتشار مطالب در رسانه های اجتماعی، در شکار دانشمندان هسته ای و فرماندهان نظامی ایران به دست اسرائیل نقش محوری داشته است. این امر به نیروهای هوایی اسرائیل فرصت داد تا در هفته اول جنگ در ماه ژوئن با بمب و موشک به آن ها حمله کرده و حذفشان کند.
ساسان کریمی، که پیش از این به عنوان معاون راهبردی رئیس جمهور در دولت فعلی ایران خدمت می کرد و اکنون تحلیلگر سیاسی و مدرس دانشگاه تهران است، گفت: «میدانیم که مقامات ارشد و فرماندهان تلفن همراه نداشتند، اما اطرافیان، محافظان و رانندگان شان تلفن همراه داشتند و اقدامات احتیاطی را جدی نمیگرفتند. به همین دلیل اکثرشان ردیابی شدند.»
شرح حمله اسرائیل به جلسه فوق الذکر و جزئیات مربوط به نحوه ردیابی و هدف گیری مقامات و فرماندهان ایرانی، بر اساس مصاحبه ها با پنج مقام ارشد ایرانی، دو عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نُه مقام نظامی و اطلاعاتی اسرائیل تهیه شده است.
نفوذ امنیتی از طریق محافظان تنها یک نمونه از تلاش های دراز مدت و اغلب موفق اسرائیل در استفاده از جاسوس و عوامل مستقر در داخل ایران و همچنین بکارگیری فناوری های خاص، گاه با اثرات مخرب، علیه ایران است که مقامات ایرانی به آن اذعان کرده اند.
پس از درگیری اخیر، حکومت ایران به شدت در تلاش است تا عوامل نفوذی را که بیم حضورشان در داخل کشور و در دولت می رود، ردیابی کند.
مصطفی هاشمی طبا، معاون رئیس جمهور و وزیر سابق، در مصاحبه ای با رسانه های ایرانی در اواخر ژوئن گفت: «نفوذ در بالاترین سطح ارکان تصمیم گیری ما رخنه کرده است.»
اوایل این ماه، ایران یک دانشمند هسته ای به نام روزبه وادی را به اتهام جاسوسی برای اسرائیل و تسهیل ترور دانشمندی دیگر اعدام کرد. سه مقام ارشد ایرانی و یک عضو سپاه پاسداران گفتند که ایران ده ها نفر از نیروهای نظامی، اطلاعاتی و دولتی مظنون به جاسوسی برای اسرائیل را که برخی از مقامات ارشد نظام بودند، بی سر و صدا دستگیر یا در حصر خانگی نگه داشته است. اسرائیل ارتباط با افراد مورد نظر را رد یا تایید نکرده است.
بازی های جاسوسی میان ایران و اسرائیل از ویژگی های ثابت جنگ سایه ای بین دو کشور در طول چند دهه اخیر بوده است. موفقیت اسرائیل در کشتن بسیاری از چهره های امنیتی مهم ایران در ماه ژوئن نشان میدهد که اسرائیل تا چه حدی در این قضیه دست بالا را دارد.
به گفته مقامات اسرائیلی، این کشور از پایان سال ۲۰۲۲ دانشمندان ارشد هسته ای ایران را زیر نظر داشته و از اکتبر سال گذشته در فکر کشتن آن ها بوده است، اما برای اجتناب از درگیری با دولت بایدن دست نگه داشت.
از پایان سال گذشته تا ژوئن، گروهی که اسرائیل آن را «تیم سربریدن» میخواند، پرونده تمام دانشمندان پروژه هسته ای ایران را که برای اسرائیل شناخته شده بودند بررسی کرده تا در مورد اهداف مناسب برای ترور تصمیم گیری کند. فهرست اول شامل ۴۰۰ نفر بوده است. این تعداد عمدتاً بر اساس مطالب به دست آمده از بایگانی هسته ای ایران که موساد، سازمان اطلاعات اسرائیل، در سال ۲۰۱۸ از ایران دزدید، به ۱۰۰ نفر کاهش یافت. به گفته مقامات ایران، اسرائیل در نهایت روی ۱۳ دانشمند متمرکز شد و آنها را ترور کرد.
هم زمان، اسرائیل در حال تقویت توان خود برای هدف قرار دادن و کشتن مقام های ارشد نظامی ایران تحت برنامه ای موسوم به «عملیات عروسی سرخ»، نامی برگرفته از یکی از قسمت های خونین سریال بازی تاج و تخت، بوده است. به گفته یک مقام اسرائیلی، سردار امیرعلی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، نخستین هدف این طرح بود.
به گفته مقامات اسرائیلی، ایده اصلی در هر دو عملیات شناسایی ۲۰ تا ۲۵ فرد در ایران و کشتن آن ها طی اولین حمله بوده است. انتظار می رفت پس از حمله اول محتاط تر رفتار کنند و هدف قرار دادنشان به مراتب سخت تر شود.
سردار احمد وحیدی، فرمانده تازه منصوب سپاه پاسداران، در مصاحبه ای تصویری با یک خبرنگار ایرانی گفت که گرچه اسرائیل در ایران عوامل انسانی و جاسوس داشته، اما مقامات ارشد و دانشمندان و محل جلسات حساس را عمدتاً با کمک فناوری های پیشرفته ردیابی کرده است.
سرداروحیدی گفت: «دشمن بخش عمده از اطلاعات خود را از طریق فناوری، ماهوارهها و داده های الکترونیکی به دست آورده است. آن ها قادرند افراد را ردیابی کنند، به اطلاعات، صداها و تصاویرشان دسترسی دارند و با ماهواره های با دقت بالا مکان حضورشان را پیدا میکنند.»
از نظر اسرائیل آگاهی روزافزون مقامات ایرانی از تهدیدی که متوجه چهره های ارشدش بود، یک فرصت تلقی می شد. آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، از بیم ترورهای موفقیت آمیز اسرائیل در کشور، دستور داده بود تدابیر امنیتی گسترده تری به کار گرفته شود، از جمله استقرار تعداد زیادی محافظ و ممنوعیت استفاده از تلفن های همراه و پیام رسان های متداول در ایران مانند واتس اپ.
اسرائیل کشف کرد که محافظان این مقامات نه تنها تلفن همراه داشتند، بلکه با آن ها در فضای مجازی فعالیت هم می کردند.
یک مقام دفاعی اسرائیل گفت: «استفاده از این همه محافظ نقطه ضعفی بود که ما به آن ها تحمیل کردیم و توانستیم از آن سوء استفاده کنیم.»
مدت ها بود که مقامات ایرانی گمان برده بودند اسرائیلی ها رفت و آمد های فرماندهان ارشد نظامی و دانشمندان هستهای را از طریق تلفن های همراهشان ردیابی می کنند. پس از انفجار هزاران پیجر اعضای گروه حزبالله لبنان به دست اسرائیل در سال گذشته، ایران بسیاری از مقامات خود خصوصا در سمت های حساس را از استفاده از تلفن های هوشمند، رسانه های اجتماعی و برنامه های پیام رسان منع کرد.
استفاده از تلفن های هوشمند حال برای فرماندهان ارشد نظامی، دانشمندان هسته ای و مقامات دولتی کاملاً ممنوع است.
حفاظت از مقامات ارشد، فرماندهان نظامی و دانشمندان هسته ای بر عهده واحدی ویژه در نیروی سپاه پاسداران به نام سپاه انصارالمهدی است. فرمانده کل این واحد که در ماه اوت گذشته پس از روی کار آمدن دولت جدید منصوب شد، سردارمحمد جواد اسدی، از جوان ترین فرماندهان ارشد سپاه است.
به گفته دو مقام ارشد ایرانی مطلع، سردار اسدی به چندین فرمانده و یک دانشمند ارشد هسته ای، محمد مهدی طهرانچی، حداقل یک ماه قبل شخصاً هشدار داده بود که اسرائیل قصد ترور آن ها را دارد. همگی در روز اول جنگ کشته شدند. به گفته این مقامات، سردار اسدی همچنین در جلسه ای باسر تیم های امنیتی از آن ها خواسته بود اقدامات احتیاطی بیشتری به کار گیرند.
ممنوعیت استفاده از تلفن همراه ابتدا شامل حال محافظان امنیتی مقامات، دانشمندان و فرماندهان نمیشد، اما این امر پس از موج ترورهای اسرائیل در روز اول جنگ تغییر کرد. محافظان حال تنها از بی سیم استفاده می کنند. تنها سرتیم محافظان که با ما مقامات دولتی سفر نمی کنند اجازه استفاده از تلفن همراه را دارند.
هرچند به گفته مقاماتی که با سردار اسدی در جلسات امنیتی شرکت داشتند، با وجود تمهیدات جدید ضوابط را نقض شد و تلفن همراه محافظ شرکت کنندگان جلسه شورای امنیت ملی را تا محل به اسرائیلی ها فرصت انجام حمله ای دقیق را داد.
به گفته حمزه صفوی، تحلیلگر سیاسی و نظامی که پدرش مشاور ارشد نظامی آیت الله خامنه ای است، برتری اسرائیل بر ایران در زمینه فناوری خطری جدی است. او گفت که ایران چاره ای جز کودتای امنیتی، بازنگری پروتکل ها و اتخاذ تصمیمات دشوار، از جمله دستگیری و پیگرد قانونی جاسوسان سطح بالا، ندارد.
آقای صفوی در مصاحبه ای تلفنی گفت: «برای شناسایی و مقابله با این تهدید باید هر کاری لازم باشد انجام دهیم. ما با یک مشکل امنیتی و اطلاعاتی بزرگ روبرو هستیم و چیزی مهم تر از رفع این حفره نیست.»
وزیر اطلاعات ایران این ماه در بیانیه ای اعلام کرد که سوء قصد اسرائیل به جان ۲۳ مقام ارشد را خنثی کرده اما نام یا جزئیاتی درباره سمت و درجه آن ها ارائه نکرد. به گفته او ایران در ماه های منتهی به جنگ ۱۳ مورد توطئه اسرائیل با هدف کشتن ۳۵ مقام ارشد نظامی و دولتی را کشف و خنثی کرده است. (یک مقام اطلاعاتی اسرائیل این ادعا را رد کرد و گفت که اسرائیل پیش از حمله غافلگیرانه در ماه ژوئن عملیاتی انجام نداده بود زیرا امکان داشت موجب هوشیاری بیشتر مقامات ایرانی شود.)
در این بیانیه همچنین آمده بود که نیروهای امنیتی ۲۱ نفر را به اتهام جاسوسی برای موساد و فعالیت به عنوان عوامل میدانی و حمایتی در حداقل ۱۱ استان ایران شناسایی و دستگیر کرده اند.
از زمان حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که به بروز جنگ در نوار غزه و عملیات نظامی تهاجمی اسرائیل در ایران و لبنان منجر گردید، ایران تلاشهای خود برای استخدام جاسوس در اسرائیل را افزایش داده است.
در طول سال گذشته، شین بت، سازمان اطلاعات و امنیت داخلی اسرائیل، ده ها اسرائیلی را به جرم همکاری با ایران و کمک به جمعآوری اطلاعات مربوط به اهداف بالقوه برای حملات ایران به اسرائیل دستگیر و محاکمه کرده است.
اسرائیل برای تعویق برنامه هسته ای ایران ترور دانشمندان ارشد هسته ای این کشور را به اولویتی فوری تبدیل کرد. حتی دو دانشمند جوان برجسته را مسموم کرد.
با پیشرفت مستمر ایران در طول سال های اخیر در غنی سازی ذخایر اورانیوم تا نزدیک سطح تسلیحاتی، مقامات نظامی و اطلاعاتی اسرائیل به این نتیجه رسیدند که کارزار خرابکاری و انفجار در دستگاه غنی سازی، روشی که موساد سال ها در پیش گرفته بود، تأثیر چندانی ندارد.
به گفته سه مقام امنیتی اسرائیل، در سال ۲۰۲۱ مقامات اسرائیل روی آنچه «گروه تسلیحاتی» نامیده میشود، متمرکز شدند. این گروه شامل کادری از دانشمندان ایرانی بود که به باور اسرائیل به طور منظم برای ساخت دستگاهی که اورانیوم غنی شده را فعال کند و باعث انفجار هستهای شود ملاقات می کردند. این کار از لحاظ فنی یکی از دشوارترین بخش های یک پروژه هسته ای است. ایران اظهار کرده که برنامه هسته ای اش برای اهداف صلح آمیز است و آژانس بین المللی انرژی اتمی و آژانس های اطلاعاتی آمریکا مدت هاست ارزیابی کرده اند که ایران پروژه هسته ای خود را تسلیحاتی نکرده است.
این گروه از دانشمندان به کانون آنچه اسرائیل عملیات نارنیا مینامد تبدیل شدند؛ طرحی نظامی جهت کشتن دانشمندان در روزهای اولیه جنگ در بهار امسال.
تا زمان برگزاری جلسه شورای امنیت ملی مقامات ارشد ایران در روز ۱۶ ژوئن، اسرائیل تعدادی از چهره های برجسته مرتبط با برنامه هستهای ایران، از جمله آقای تهرانچی و فریدون عباسی، از دیگر دانشمندان هسته ای که چند روز قبل کشته شدند را ترور کرده بود. اسرائیل با کمک تلفن های همراه محافظانشان آن ها را هدف قرار داد.
اسرائیل به علاوه طیف گسترده ای از رهبران ایران، از جمله سران سه دولت در جلسه شورای امنیت ملی را هدف قرار داده و حداقل ۳۰ فرمانده ارشد نظامی را در طول جنگ از طریق حملات به قتل رسانده بود.
سردار حاجی زاده، فرمانده نیروی هوایی سپاه پاسداران، در همان آغاز جنگ روسای تیم خود و واحدهای امنیتی آن ها را جمع کرد تا اطلاعات مربوط به حملات احتمالی اسرائیل را رصد کنند. هواپیماهای جنگی اسرائیل اما به محل دقیق پناهگاهی که سردار حاجیزاده در آن بود حمله کرده و او و دیگر فرماندهان ارشد را کشتند.
علیرضا، پسر آقای حاجیزاده، گفته است که پدرش در استفاده از تلفن های بسیار احتیاط می کرد. او در ویدئویی که در رسانه های ایرانی منتشر شده گفت: «پدرم وقتی می خواست در مورد موضوع مهمی صحبت کند، به ما می گفت تلفن ها و دستگاه های هوشمند را از اتاق بیرون ببریم و در جای دوری بگذاریم.»
توان اسرائیل در ردیابی محافظان آن ها را به جلسه ۱۶ ژوئن نیز هدایت کرد. علاوه بر آقای پزشکیان، رئیس جمهور ایران، سرلشکر محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس و غلامحسین محسنی اژه ای، رئیس قوه قضائیه، نیز در این جلسه شرکت داشتند. وزرای کشور، دفاع و اطلاعات و فرماندهان نظامی که برخی از آن ها به تازگی و به دنبال کشته شدن رؤسایشان در حملات پیشین به این سمت رسیده بودند، نیز از دیگر شرکت کنندگان این جلسه بودند.
طبق روایت هایی که بعدا به دست آمد، محل جلسه بر اثر این حمله تخریب و خیلی زود پر از آوار، دود و گرد و غبار شد و برق قطع شد. آقای پزشکیان به طور عمومی اظهار کرده است که او در میان آوار روزنه باریکی پیدا کرده که از آن نور و اکسیژن می آمده است. سه مقام ارشد ایرانی گفتند که رئیس جمهور با دستانش آوارها را کنار زد و فضای کافی باز کرد تا بقیه مقامات بتوانند یکی یکی از آن بیرون بخزند. به گفته مقامات، آقای پزشکیان به دلیل اصابت ترکش از ناحیه پا آسیب جزئی دیده، وزیر کشور هم به دلیل مشکلات تنفسی به بیمارستان منتقل شد.
آقای پزشکیان اخیراً در دیدار با روحانیون ارشد در قم، در ویدئویی که در رسانه های ایران منتشر شده است، گفت: در آن لحظه فقط یک سوراخ دیدیم و دیدیم هوا است و گفتیم دیگر خفه نمیشویم. واقعیت این است که زندگی یک لحظه است.» او گفت اگر اسرائیل موفق می شد مقامات ارشد کشور را بکشد، کشور به هم می ریخت.
او گفت: «مردم ما بسیار ناامید میشدند.»
Farnaz Fassihi is the United Nations bureau chief for The Times, leading coverage of the organization. She also covers Iran and has written about conflict in the Middle East for 15 years.
Ronen Bergman is a staff writer for The New York Times Magazine, based in Tel Aviv.
Mark Mazzetti is an investigative reporter based in Washington, D.C., focusing on national security, intelligence, and foreign affairs. He has written a book about the C.I.A.
The post اسرائیل در جریان هدف قرار دادن مقامات ایران به یک نقطه ضعف دسترسی پیدا کرد: محافظان شخصی appeared first on New York Times.
